Wydane przez
Wydawnictwo WAM
Gabriel napisał książkę o teorii poznania, o tym, co na temat epistemologii powiedzieli wielcy filozofowie. Na początek idzie Kartezjusz, później Locke, Hume, Kant i inni, a historia opisana przez Garbiela kończy się na Wittgensteinie. Autor omawia tematy takie jak zagadnienia teorii poznania oraz źródeł poznania, zagadnienie realności świata zewnętrznego, pokazuje transformacje teorii poznania (w filozofię języka, w teorię wiedzy itd.), wreszcie w ostatnim rozdziale zajmuje się zagadnieniem właściwego przedstawiania świata.
Być może dla wielu czytelników zajmowanie się teorią poznania w ujęciu wielkich filozofów przypomina odgrzewanie starych kotletów - w końcu dzisiaj tym, w jaki sposób człowiek poznaje, zajmują się nauki empiryczne, z kogniwistyką i neurobiologią na czele. Gabriel już na początku stwierdza jednak, że nie można mieszać rozważań filozoficznych z wynikami badań przyrodniczych i bardzo, ale to bardzo trzeba uważać aby nie wchodzić w nie swoje kompetencje. Oto czytamy, co autor pisze na temat sytuacji w XIX wieku:
"Sytuację, w jakiej znajdowała się ówczesna filozofia, można opisać w sposób następujący: spekulacja zbankrutowała, a rozwijające się nauki szczegółowe - zwłaszcza przyrodnicze - zmierzały do konfrontacji z filozofią poheglowską. Nowe osiągnięcia nauk przyrodniczych wymagały nowych metod interpretacji, których poszukiwano w materializmie. Łatwo można zauważyć, że nowożytni filozofowie w większości wywodzili się z kręgu nauk przyrodniczych. Jak to często bywa, człowiek zaangażowany w pogląd w pewnych granicach słuszny nie powstrzymuje się we właściwym momencie."
I daje przykład twórcy chemii fizjologicznej, Jakuba Melschotta, który twierdził takie rzeczy: "Bez fosforu nie ma myśli" albo: "Osią, wokół której obraca się współczesna mądrość powinna być nauka o przemianie materii". Gabriel komentuje: "Nie chcemy temu przeczyć, ale czy prawda myśli zależy od zawartości fosforu w mózgu?"
Książka jest opracowaniem wykładów, które Gabriel wygłaszał głównie na uniwersytecie w Konstancji i można ją traktować jako podręcznik. Przy pierwszym czytaniu oczywiście nie w każdym miejscu nadążałam za autorem, bo w końcu Gabierl pisze o dość specjalistycznej dziedzinie, ale skorzystałam bardzo dużo. Najbardziej cieszę się z tego, że poznałam idee George'a Berkeleya - cieszę się dlatego, że tych idei zbyt dokładnie nie znałam, a także dlatego, że to bardzo piękne idee :-))
Nie jest to książka, że tak powiem - tylko techniczna, czyli sucha. Przeciwnie - Gabriel pisze ciekawie, robi wiele uniwersalnych spostrzeżeń nie ograniczając się do dziedziny, która jest tematem książki. Oto jeszcze jeden fragment na zachętę:
"Sprawdza się teza, iż przesadny sceptycyzm jest tylko odwrotną stroną rozczarowanego dogmatyzmu. Wydaje się, że dla niektórych jeszcze nie skończyła się żałoba po metafizycznej utracie prawdy absolutnej i poznawalności rzeczy samej w sobie. Dlatego nie może być jeszcze mowy o przezwyciężeniu nowoczesności, co najwyżej tylko o tym, że nie została ona zrozumiana. Pierwszym krokiem, aby to zmienić, jest lektura klasyków pod kątem argumentacji."
Komentarze